ΑΡΘΡΟ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΕΒΕΑ, κ. Κ. ΜΙΧΑΛΟΥ

ΕΦΗΜ.: ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ

Ημερ. Δημοσ.: 26/2/2021

 

Η πανδημία ως ευκαιρία για αναβάθμιση του συστήματος απονομής δικαιοσύνης

Η πανδημία COVID-19 δεν έχει αφήσει ανεπηρέαστο κανένα τομέα της κοινωνικής και οικονομικής ζωής. Οι πρωτοφανείς συνθήκες που επικρατούν εδώ και ένα χρόνο στη χώρα, αλλά και παγκόσμια, ανατρέπουν τη λειτουργία ολόκληρων κλάδων και την καθημερινότητα εκατομμυρίων πολιτών. Επιταχύνουν αλλαγές, προκαλούν νέα ή επιτείνουν προϋπάρχοντα προβλήματα. Ένα από τα σημαντικά ζητήματα που αναδείχθηκαν στη διάρκεια αυτής της κρίσης, είναι και η αναστολή μιας θεμελιώδους λειτουργίας του κράτους δικαίου: του συστήματος απονομής δικαιοσύνης.

Οι συνέπειες, βεβαίως, είναι πολύπλευρες και δεν αφορούν μόνο τη λειτουργία των δικαστηρίων, αλλά όλο το φάσμα της λειτουργίας της δικαιοσύνης. Αφορούν έναν ολόκληρο επαγγελματικό κλάδο, αυτό των δικηγόρων, οι οποίοι αντιμετωπίζουν στην πλειονότητά τους αξεπέραστες δυσκολίες, ακόμη και πλήρη αδυναμία, παροχής νομικών υπηρεσιών. Η μείωση της δικηγορικής ύλης είναι γεγονός που καταγράφεται παγκόσμια, από σχετικές έρευνες και επιβεβαιώνεται και στην Ελλάδα.

Αρνητικός αντίκτυπος υπάρχει, ωστόσο, και για τους πολίτες και τις επιχειρήσεις – καθώς έχει περιοριστεί δραστικά η δυνατότητα πρόσβασης στη Δικαιοσύνη και ρύθμισης των έννομων σχέσεων. Οι οικονομικές επιπτώσεις είναι σημαντικές, αν σκεφτεί κανείς ότι είχαμε αυτό το διάστημα διακοπή της λειτουργίας των υποθηκοφυλακείων, μη εκδίκαση υποθέσεων για αξιώσεις οικονομικής φύσης κ.ά.

Είναι σημαντικό, λοιπόν, να εξεταστεί η δυνατότητα για ασφαλή επαναλειτουργία των δικαστηρίων, με τη λήψη και τήρηση αυστηρών μέτρων για τη διασφάλιση της δημόσιας υγείας, αλλά και του δικαιώματος των πολιτών στη δικαστική προστασία. Ωστόσο, τα πραγματικά, σοβαρά προβλήματα στη λειτουργία του συστήματος απονομής δικαιοσύνης στη χώρα μας, προϋπήρχαν της πανδημίας. Εδώ και χρόνια γνωρίζουμε ότι έχουμε ένα απελπιστικά δύσβατο σύστημα, το οποίο υποβαθμίζει τη λειτουργία του κράτους δικαίου, αλλά και το επιχειρηματικό περιβάλλον και την ανταγωνιστικότητα της χώρας. Είναι ενδεικτικό, ότι για να ολοκληρωθεί η επίλυση μιας εμπορικής διαμάχης που εκδικάζεται σε πρωτοδικείο, απαιτούνται πάνω από 1.700 ημέρες, έναντι μέσου όρου 584 ημερών στις χώρες του ΟΟΣΑ.

Όπως προκύπτει από στοιχεία διεθνών οργανισμών, το δικαστικό μας σύστημα παρουσιάζει μια από τις χειρότερες αναλογίες δικαστικών υπαλλήλων ανά δικαστή, αλλά και έναν από τους μεγαλύτερους αριθμούς δικαστηρίων κατά κεφαλή στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Χρησιμοποιεί σε περιορισμένο βαθμό την τεχνολογία για την αντιμετώπιση της γραφειοκρατίας, ενώ οι δαπάνες για τη λειτουργία του είναι σχετικά χαμηλές.

Η πανδημία, σε λίγο καιρό – ελπίζουμε ότι – θα είναι παρελθόν. Όμως, η αναβάθμιση της διαδικασίας απονομής δικαιοσύνης εξακολουθεί να είναι κρίσιμης σημασίας ζητούμενο, για την επανεκκίνηση και την ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας. Θα χρειαστούν βαθιές αλλαγές σε επίπεδο οργάνωσης και λειτουργίας του συστήματος, με αξιοποίηση των δυνατοτήτων που παρέχει η σύγχρονη τεχνολογία. Μια από αυτές, για παράδειγμα, θα μπορούσε να είναι η ενσωμάτωση τεχνολογιών που επιτρέπουν τη φυσική αποκέντρωση των δικαστικών διαδικασιών. Έτσι ώστε να αξιοποιούνται ορθολογικά πόροι και εγκαταστάσεις και να μειώνονται χρονοβόρες ενέργειες: τόσο για τους διαδίκους, όσο και για τους λειτουργούς του συστήματος.

Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει προσπάθειες για την ψηφιοποίηση της Δικαιοσύνης στην Ελλάδα, με τα αποτελέσματα να είναι μέχρι τώρα κατώτερα των προσδοκιών. Ωστόσο, η πανδημία – μαζί με τα προβλήματα που προκάλεσε – έχει γίνει αφορμή για να επιταχυνθεί η ψηφιοποίηση σε πολλούς τομείς, να ξεπεραστούν πρακτικά εμπόδια, αλλά και να εξοικειωθεί ένα μεγάλο μέρος της κοινωνίας με τη χρήση της ψηφιακής τεχνολογίας.

Πρέπει, λοιπόν, και στο χώρο της Δικαιοσύνης να λειτουργήσει η κρίση αυτή ως ευκαιρία: για να επιταχυνθούν και να ολοκληρωθούν τα έργα ψηφιακού μετασχηματισμού. Αλλά και για να προχωρήσουν μια σειρά από άλλες απαραίτητες κινήσεις: για την αντιμετώπιση του κτιριακού προβλήματος που υπάρχει σήμερα, για την αναβάθμιση της διοίκησης του συστήματος, σε θέματα διαχείρισης πόρων και ανθρώπινου δυναμικού, αξιολόγηση κ.ά. Θα πρέπει, επίσης, να υπάρξει επένδυση στο ανθρώπινο δυναμικό, με προγράμματα για την ενδυνάμωση του δικηγορικού κλάδου, με εκσυγχρονισμό των προγραμμάτων σπουδών στην Εθνική Σχολή Δικαστικών Λειτουργών και αναμόρφωση του Κώδικα Δικαστικών Υπαλλήλων.

Η αποτελεσματική λειτουργία της Δικαιοσύνης αποτελεί βασικό δημοκρατικό πρόταγμα. Αποτελεί θεμελιώδη προτεραιότητα για την προάσπιση των δικαιωμάτων των πολιτών, για την ομαλή και υγιή λειτουργία της αγοράς, για την ανάπτυξη του τόπου. Η πανδημία όξυνε και υπενθύμισε με τον πλέον εμφατικό τρόπο, τα προβλήματα που ταλαιπωρούν το σύστημα εδώ και χρόνια. Ας γίνει η ευκαιρία για να προχωρήσουν ταχύτερα οι κατάλληλες λύσεις.