Μπροστά σε μια πρωτόγνωρη υγειονομική κρίση, η Ευρωπαϊκή Ένωση δείχνει μέχρι τώρα σημάδια αφύπνισης. Αποφάσισε να εφαρμόσει γενναία έκτακτα νομισματικά μέτρα, αλλά και να δανειστεί, ουσιαστικά, για να χρηματοδοτήσει ένα φιλόδοξο πρόγραμμα ανάκαμψης. Η εκταμίευση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης ακόμη καθυστερεί, ας ελπίσουμε όμως ότι σύντομα θα δούμε τα πρώτα κονδύλια. Στο μεταξύ, το πρόγραμμα αναχρηματοδότησης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας λειτουργεί ως δίχτυ ασφαλείας, ιδιαίτερα για τις χώρες της Περιφέρειας. 

Τι θα συμβεί, ωστόσο, μετά; 

Εδώ και λίγους μήνες, βλέπουμε να συντελείται στις ΗΠΑ μια σοβαρή αλλαγή πορείας, όσον αφορά την οικονομική διακυβέρνηση. Η κυβέρνηση Μπάιντεν έχει διαθέσει ένα τεράστιο πακέτο στήριξης, της τάξης του 14% του ΑΕΠ της χώρας, ενώ ανακοίνωσε επιπλέον σχέδιο ύψους 2,25 τρισ. δολαρίων για την επόμενη 8ετία, για την αναβάθμιση των υποδομών μέσω δημοσίων επενδύσεων.   

Οι παρεμβάσεις αυτές δεν στοχεύουν μόνο στην ανάκαμψη της αμερικανικής οικονομίας από τις επιπτώσεις της πανδημίας, αλλά και στη μετάβασή της σε ένα νέο υπόδειγμα: ένα υπόδειγμα που συνδυάζει την προσαρμογή στις τεχνολογικές εξελίξεις, με τις κοινωνικές ανάγκες και προτεραιότητες, με το στόχο για περισσότερο συνεκτική και βιώσιμη ανάπτυξη.  

Σύμφωνα με το Κέντρο Φορολογικής Πολιτικής της χώρας, το πακέτο στήριξης θα αυξήσει 20% τα εισοδήματα του φτωχότερου 20% των νοικοκυριών. Την ίδια ώρα, ο ΟΟΣΑ προβλέπει ότι η παρέμβαση αυτή θα οδηγήσει σε μεγέθυνση της αμερικανικής οικονομίας κατά 6,5% φέτος, προσθέτοντας μάλιστα και μισή μονάδα μεγέθυνσης στις οικονομίες της Κίνας και της Ευρώπης.

Στην Ευρώπη το πρόβλημα δεν είναι μόνο ότι διατίθενται συγκριτικά λιγότεροι πόροι – αφού η συνολική ευρωπαϊκή χρηματοδότηση για το 2021 εκτιμάται ότι δεν θα υπερβεί το 7% του ευρωπαϊκού ΑΕΠ. Η μεγαλύτερη ανησυχία είναι ότι όταν η πανδημία τελειώσει, η οικονομική διακυβέρνηση θα επιστρέψει στις λογικές του παρελθόντος: στη δημοσιονομική πειθαρχία μέσω της λιτότητας και στην άσκηση πίεσης, ιδιαίτερα στις χώρες που ήδη επιβαρύνονται με υψηλό δημόσιο χρέος, όπως η Ελλάδα. 

Κι αυτό είναι κάτι που πρέπει να αποφευχθεί. Η ευρωζώνη πρέπει να συνεχίσει να υποστηρίζει την ανάπτυξη με γενναία μέτρα, αξιοποιώντας – όπως και οι ΗΠΑ – τη νομισματική της ισχύ. Πρέπει να προχωρήσει στη μεταρρύθμιση του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης, στην αύξηση της ευελιξίας, στην εφαρμογή μόνιμων σταθεροποιητικών πολιτικών. Η ανάγκη για δημοσιονομική σταθερότητα και υπευθυνότητα προφανώς δεν παύει να ισχύει. Πρέπει, όμως,  να ενταχθεί στο πλαίσιο ενός πιο δίκαιου υποδείγματος, το οποίο αντιμετωπίζει υφιστάμενες ανισορροπίες και ανισότητες μεταξύ των μελών της ευρωζώνης. Ενός μοντέλου που επιδιώκει την απομείωση του χρέους κυρίως μέσω της αύξησης του  «παρονομαστή», δηλαδή της οικονομικής ανάπτυξης και όχι με πολιτικές λιτότητας, που καταδικάζουν τόσο τις οικονομίες όσο και τις κοινωνίες σε μαρασμό. 

Σήμερα, οι ΗΠΑ δείχνουν το δρόμο για μια διαφορετική επόμενη μέρα, κινητοποιώντας αλλαγές στην παγκόσμια οικονομία. Η Ευρώπη πρέπει να συμβαδίσει και η Ελλάδα έχει κάθε λόγο να είναι μεταξύ των χωρών, που θα ωθήσουν προς αυτή την κατεύθυνση.